سرطان دهانه رحم چیست؟ علائم هشدار دهنده + درمان – ۱۴۰۳

رحم، یکی از اجزای حیاتی داخلی بدن بانوان میباشد که وظیفه اصلی آن پذیرش و رشد جنین در طول بارداری است. این ارگان با اجزای دیگر جنسی مرتبط است و از اهمیت بسیاری برخوردار است. اما، همچون سایر اجزای بدن، ممکن است به بیماری‌های خطرناکی مبتلا شود. یکی از بیماری‌های مهمی که می‌تواند رحم را تهدید کند، سرطان دهانه رحم است.

سرطان دهانه رحم:

دهانه رحم، در قسمت پایین رحم قرار دارد و رحم را به واژن متصل میکند که به آن گردن رحم هم میگویند. سرطان دهانه رحم یا سرویکس، زمانی رخ میدهد که سلول های دهانه رحم تغییر شکل داده و بیش از حد و خارج از کنترل رشد میکنند.

سرطان دهانه رحم یکی از انواع سرطان‌های زنانه است که از بافت‌های دهانه رحم نشأت می‌گیرد. این بیماری می‌تواند باعث عوارض جدی در سلامتی زنان شود و در صورت عدم تشخیص و درمان موثر، میتواند به مرگ منجر شود.

علائم سرطان دهانه رحم:

علائم سرطان دهانه رحم ممکن است شامل:

• خونریزی غیر طبیعی رحم
• درد در ناحیه لگنی
• درد مداوم زیر شکم
• درد در هنگام رابطه جنسی
• اختلالات روده و مثانه کاهش وزن ناخواسته

علل سرطان دهانه رحم:

اصلی‌ترین علت سرطان دهانه رحم ویروسی به نام HPV یا پاپیلومای انسانی است. HPV یک عفونت جنسی مقاربتی است که از طریق تماس جنسی گسترش می‌یابد و در نهایت می‌تواند منجر به بروز سرطان شود. بیش از ۱۰۰ نوع مختلف ویروس HPV در دنیای پزشکی شناخته شده است، اما تنها برخی از آن‌ها باعث بروز سرطان می‌شوند. دو نوع از این ویروس‌ها که به نام HPV-16 و HPV-18 شناخته می‌شوند، به طور خاص با سرطان دهانه رحم در ارتباط هستند.

علاوه بر این، جالب است بدانید که وجه اشتراک بین سرطان دهانه رحم و زگیل تناسلی، عفونتی مشابه است که به HPV بازمی‌گردد. این ویروس باعث شکل‌گیری زگیل‌های تناسلی می‌شود. این واقعیت مهم نشان می‌دهد که ارتباط بین HPV و بروز سرطان دهانه رحم بسیار مستقیم و قوی است، و اهمیت پیشگیری و درمان عفونت‌های HPV برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم بسیار بالاست.

تشخیص دقیق سرطان دهانه رحم پس از مشاهده علائم

تست پاپ اسمیر: اولین قدم در تشخیص

این تست ساده و غیرتهاجمی، سلول‌های دهانه رحم را بررسی می‌کند تا هرگونه تغییر غیر طبیعی در آن‌ها شناسایی شود. در صورت طبیعی بودن نتیجه، پزشک برنامه غربالگری بعدی را تعیین می‌کند. در صورت نامشخص بودن نتیجه، تست پاپ اسمیر پس از چند ماه تکرار می‌شود تا تغییرات احتمالی بررسی شود. در صورت مشاهده تغییرات غیر طبیعی در سلول‌ها، پزشک ممکن است کولپوسکوپی را توصیه کند.

کولپوسکوپی: بررسی دقیق‌تر دهانه رحم

این روش تشخیصی، با استفاده از یک وسیله مخصوص به نام کولپوسکوپ، دهانه رحم را با بزرگنمایی بررسی می‌کند. کولپوسکوپی زمانی انجام می‌شود که نتایج تست پاپ اسمیر غیر طبیعی باشد یا پزشک به وجود ضایعات مشکوک در دهانه رحم شک کند. در طول کولپوسکوپی، پزشک ممکن است نمونه کوچکی از بافت دهانه رحم را برای بررسی دقیق‌تر در آزمایشگاه بردارد.

بیوپسی: تشخیص قطعی بیماری

بیوپسی روشی است که در آن نمونه کوچکی از بافت مشکوک برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. بیوپسی تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان دهانه رحم است. پس از تایید تشخیص سرطان دهانه رحم، پزشک براساس مرحله بیماری، نوع سرطان و سایر عوامل فردی، بهترین برنامه درمانی را برای بیمار تعیین می‌کند.

انواع مختلف سرطان دهانه رحم:

این بیماری دو نوع اصلی دارد. یکی از این انواع سرطان دهانه رحم کارسینوم سلول سنگفرشی (Squamous Cell Carcinoma) است که از سلول‌های پوستی دهانه رحم نشأت می‌گیرد. نوع دیگر آن آدنوکارسینوم (Adenocarcinoma) است که از سلول‌های غده‌ای دهانه رحم برخوردار است. به علاوه، حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد از سرطان‌های دهانه رحم از نوع کارسینوم سلول سنگفرشی بوده و تنها ۱۰ تا ۲۰ درصد از کیس‌های سرطانی نوع آدنوکارسینوم هستند.

آیا آزمایشی برای سرطان دهانه رحم وجود دارد؟

برای تشخیص سرطان دهانه رحم، از روش‌های تشخیصی زیر استفاده می‌شود:

• آزمایش پاپ اسمیر (Pap smear) : این آزمایش برای بررسی سلول‌های دهانه رحم جهت تشخیص تغییرات غیر طبیعی و سلول‌های سرطانی انجام می‌شود.
• آزمایش HPV (Human Papillomavirus): این آزمایش برای تشخیص ویروس پاپیلومای انسانی که ممکن است باعث سرطان دهانه رحم شود، انجام می‌شود.
• بررسی تصویربرداری مانند سونوگرافی و MRI.
• بیوپسی: در صورتی که تغییرات مشکوکی در دهانه رحم مشاهده شود، بیوپسی جهت بررسی بافت‌ها توسط یک پزشک جراح انجام می‌شود.

آناتومی رحم :

رحم  یکی از ارگان‌های داخلی بدن در زنان است که در نگهداری و رشد جنین در طول بارداری نقش اساسی دارد. اناتومی رحم شامل اجزای مختلفی است که در زیر به آنها اشاره می‌شود:

۱. بدنه رحم (کورپوس یا Corpus): بدنه رحم قسمت بزرگتر و بالایی رحم است که شامل دو لایه عضلانی (عضله رحم) میباشد و درون آن پوشش دهنده مخاطی دارد.

۲. دهانه رحم (سرویکس یا Cervix): دهانه رحم قسمت کوچکتر و پایینی رحم است که به داخل واژن باز می‌شود. دهانه رحم دارای یک بافت مخاطی به نام زیرلین است که به آن می‌پیوندد. دهانه رحم مانند یک کانال از رحم به داخل واژن است.

۳. فوندوس (Fundus): این قسمت بالاترین نقطه بدنه رحم است که به شکل کروی (گنبدی) یا مسطح می‌باشد .

۴. لوله های فالوپی (Fallopian Tubes): این لوله‌ها به عنوان لوله‌های رحمی (یا لوله‌های فالوپی) شناخته می‌شوند. این لوله‌ها جزئی از سیستم تولید مثلی زنانه هستند و نقش بسیار مهمی در فرآیند باروری دارند. لوله‌های رحمی، سلول‌های اسپرم را از رحم به سمت تخمدان‌ها منتقل می‌کنند و شرایط مناسبی را برای لقاح تخمک فراهم می‌کنند. در اینجا، اسپرم می‌توانند با تخمک در این لوله‌ها ملاقات کرده و درصورت موفقیت، لقاح اتفاق می‌افتد که نهایتاً به باروری و بارداری منجر می‌شود. اهمیت این لوله‌ها در روند باروری و انجام عملیات طبیعی باروری بسیار زیاد است.

۵. لیگامان ها (Uterine Ligaments): لیگامان‌ها مجموعه‌ای از ارگان‌ها هستند که از قسمت‌های داخلی عضو تناسلی در لگن حمایت می‌کنند. این سازه‌ها از بافت‌های قوی مانند بافت رباطی و عضلانی تشکیل شده‌اند که عملکرد استوانه‌ای را به آنها می‌دهند. لیگامان‌ها ارگان‌های مهمی را از جمله رحم، تخمدان‌ها، و لوله‌های رحمی  ثابت در محل خود نگه می‌دارند و از آنها حمایت می‌کنند. علاوه بر این، لیگامان‌ها در جهت نگهداری از قرارگیری صحیح این ارگان‌ها در لگن نیز نقش دارند. این سازه‌های مهم برای حفظ استقامت و عملکرد صحیح سیستم تناسلی زنانه بسیار حیاتی هستند.

۶. عروق و اعصاب : رحم دارای شبکه‌های وسیعی از عروق و اعصاب است که از آن به عنوان مراکز تغذیه و ارتباطات عصبی استفاده می‌شود.

۷. غده‌ها : رحم شامل غده‌های مختلفی است.

۸. تخمدان ها : تخمدان‌ها ارگان‌هایی هستند که در دو طرف رحم واقع شده و ظاهری بیضی شکل دارند. این ارگان‌ها در فرآیند تولید تخمک و تولید هورمون‌هایی همچون استروژن و پروژسترون نقش مهمی دارند.

• تولید تخمک: تخمدان‌ها محیطی برای رشد و تکامل تخمک‌ها فراهم می‌کنند. در هر دوره قاعدگی، یک یا چند تخمک در تخمدان‌ها به رشد و تکامل می‌پردازند. در انتهای فرآیند، یک یا چند تخمک آماده برای رهایی و ورود به لوله‌های رحم برای لقاح می‌شوند.
• تولید هورمون‌ها: تخمدان‌ها نه تنها تخمک‌ها را تولید می‌کنند بلکه هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون نیز در این ارگان‌ها تولید می‌شوند. این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم فرآیندهای تخمک‌گذاری، تنظیم دوره قاعدگی، حفظ سلامتی رحم و دیگر فرآیندهای تنظیمی در سیستم تناسلی دارند.

بنابراین، تخمدان‌ها علاوه بر تولید تخمک‌ها، به عنوان مهمترین منبع تولید هورمون‌های موثر در سیستم تناسلی زنانه نیز شناخته می‌شوند و نقش بسیار مهمی در سلامت و عملکرد صحیح این سیستم دارند.

این اجزا همگی در فعالیت‌های مهم مانند باروری و بارداری نقش دارند و هرگونه نقص یا اختلال در آنها می‌تواند به مشکلات جدی در سلامت بانوان منجر شود.

مرحله‌ بندی سرطان دهانه رحم:

این بیماری دارای ۴ مرحله است:

مرحله ۱:

در این مرحله، سرطان تنها در دهانه رحم وجود دارد و به بخش‌های دیگری از بدن گسترش نیافته است.

مرحله ۲:

در این مرحله، علاوه بر دهانه رحم، رحم هم درگیر بیماری شده است. این به معنای این است که سرطان به مناطق اطراف رحم گسترش یافته است.

مرحله ۳:

در این مرحله، سرطان به لگن، بافت‌ها و غدد لنفاوی هم علاوه بر رحم و دهانه رحم گسترش یافته است. این ممکن است به معنای گسترش سرطان به بافت‌ها و لنفوسیت‌های اطراف رحم باشد.

مرحله ۴:

در آخرین مرحله، سلول‌های سرطانی به بافت‌ها و اندام‌های داخلی شکم مانند کبد، روده و مثانه هم تکثیر یافته‌اند. این مرحله به عنوان مرحله پیشرفته یا مرحله تکثیر سرطان به دوری از محل اصلی آغاز می‌شود، که ممکن است با انتقال سلول‌های سرطانی به سایر اندام‌ها و افزایش خطرات جدی برای سلامتی فرد همراه باشد.

شایع‌ترین علت سرطان دهانه رحم در زنان چیست؟

یکی از مهم‌ترین دلایل ابتلا به سرطان دهانه رحم، عفونت با ویروس HPV است که از طریق رابطه جنسی منتقل میشود. این ویروس از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود و می‌تواند باعث تغییرات غیر طبیعی در سلول‌های دهانه رحم شود که در نهایت منجر به سرطان می‌شو خوشبختانه با واکسن HPV و غربالگری‌های منظم می‌توان از این بیماری پیشگیری کرد.

سن ابتلا به سرطان دهانه رحم چقدر است؟

سرطان دهانه رحم معمولاً در زنان بین ۳۵ تا ۴۴ سال تشخیص داده می‌شود؛ اما این بدان معنا نیست که زنان دیگر در امان هستند. این سرطان می‌تواند در هر سنی رخ دهد، حتی در زنان جوان‌تر و مسن‌تر. به همین دلیل، انجام منظم تست پاپ اسمیر برای همه زنان، صرف نظر از سن، بسیار مهم است.

چگونه از سرطان دهانه رحم پیشگیری کنیم؟

مشاهده علائم سرطان دهانه رحم، خوشبختانه با پیشرفت‌های پزشکی و افزایش آگاهی عمومی، کمتر اتفاق می‌افتد. با این حال، در صورت بروز هرگونه نشانه غیرعادی، اقدامات زیر برای تشخیص زودهنگام و درمان موثر بسیار مهم هستند:

انجام منظم آزمایش پاپ اسمیر و تست HPV بهترین راه برای تشخیص زودهنگام تغییرات سلولی در دهانه رحم است. این آزمایش‌ها به تشخیص سلول‌های پیش‌سرطانی کمک کرده و فرصت درمان قبل از تبدیل شدن به سرطان را فراهم می‌کنند. واکسن HPV یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیشگیری از سرطان دهانه رحم است. این واکسن از عفونت با انواع پرخطر ویروس HPV که باعث ایجاد سرطان می‌شوند، جلوگیری می‌کند.

درصورتی که نتایج آزمایش‌ها غیرطبیعی باشد، پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، نمونه‌ای از بافت دهانه رحم را بردارد. بیوپسی روشی ساده است و معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. عواملی مانند سیگار کشیدن، روابط جنسی پرخطر، سیستم ایمنی ضعیف، رژیم غذایی نامناسب و برخی از عفونت‌های مقاربتی می‌توانند خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش دهند. با شناسایی و کنترل این عوامل، می‌توان به طور موثری از بروز بیماری پیشگیری کرد.

نکته مهم: سرطان دهانه رحم اغلب در مراحل اولیه علائم مشخصی ندارد. به همین دلیل، انجام منظم آزمایش‌های غربالگری و مراجعه به پزشک برای بررسی‌های روتین، حتی در صورت عدم وجود علائم، بسیار توصیه می‌شود.

سرطان دهانه رحم یکی از مهم‌ترین مسائل در سلامتی بانوان است که با شناخت صحیح در مورد علل، علائم، تشخیص و درمان آن، می‌توان از پیشرفت این بیماری و عواقب ناخوشایند آن جلوگیری کرد. اسکرینینگ منظم و مشاوره با پزشک در مورد روش‌های پیشگیری و درمان این بیماری بسیار حائز اهمیت است.