درمان واژینیسموس: رهایی از درد و بازگشت به لذت جنسی

واژینیسموس انقباض غیر ارادی عضلات کف لگن، به‌ویژه عضلات اسفنکتر واژن است که دخول را دردناک یا غیرممکن می‌کند. این حالت می‌تواند بر روابط جنسی، سلامت روانی و کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد در این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان واژینیسموس می‌پردازیم.

علائم واژینیسموس

• درد شدید در هنگام دخول
• عدم توانایی در دخول
• انقباض غیرارادی عضلات واژن در هنگام معاینه لگنی
• ترس و اضطراب از دخول
• سفت شدن و انقباض غیر ارادی عضلات واژن
• احساس سوزش و خارش حین ورود هر چیزی به واژن
• کاهش میل جنسی
• درد در هنگام استفاده از تامپون

واژینیسموس چیست؟

همانطور که می‌دانید، واژینیسموس انقباض غیرارادی، مکرر و مداوم عضلات ورودی واژن است که درست قبل یا حین مقاربت واژینال، معاینات زنان یا قرار دادن تامپون رخ می‌دهد. این انقباضات می‌تواند دردناک باشد.

دلایل واژینیسموس در بانوان

علل واژینیسموس به طور کامل شناخته نشده است، اما به طور کلی به دو دسته عوامل جسمی و عوامل روانی تقسیم می‌شود:

عوامل جسمی:

• عفونت‌های واژن: عفونت‌های واژن می‌توانند باعث التهاب و درد در واژن شوند و دخول را دردناک یا غیرممکن کنند.
• خشکی واژن: خشکی واژن می‌تواند به دلیل کمبود هورمون استروژن، شیردهی، یائسگی، داروها و سایر عوامل ایجاد شود و دخول را دردناک کند.
• زخم‌های تناسلی: زخم‌های تناسلی مانند زخم‌های تناسلی می‌توانند باعث درد در واژن و دخول دردناک شوند.
• جراحی‌های زنان: برخی از جراحی‌های زنان، مانند جراحی ترمیمی واژن، می‌توانند به عضلات واژن آسیب برسانند و دخول را دردناک کنند.

عوامل روانی:

• اضطراب: اضطراب در مورد رابطه جنسی، درد یا عملکرد جنسی می‌تواند باعث انقباض غیرارادی عضلات واژن شود.
• ترس: ترس از درد، آسیب یا تجاوز جنسی می‌تواند باعث انقباض غیرارادی عضلات واژن شود.
• تجربه سوء استفاده جنسی: تجربه سوء استفاده جنسی در گذشته می‌تواند باعث ترس، اضطراب و انقباض غیرارادی عضلات واژن شود.
• مشکلات در رابطه عاطفی: مشکلات در رابطه عاطفی با شریک جنسی می‌تواند باعث اضطراب، ترس و انقباض غیرارادی عضلات واژن شود.

در بسیاری از موارد، واژینیسموس به دلیل ترکیبی از عوامل جسمی و روانی ایجاد می‌شود.

عوامل دیگری که می‌توانند خطر ابتلا به واژینیسموس را افزایش دهند:

• سابقه خانوادگی واژینیسموس
• زایمان دشوار
• سابقه درد مزمن لگن

انواع واژینیسموس

واژینیسموس اولیه  

واژینیسموس اولیه از ابتدا با فرد بوده و او همیشه این مشکل را داشته است. معمولاً، بانوانی که با این شرایط روبرو هستند، هنگام اولین تجربه جنسی خود متوجه وجود این مشکل می‌شوند. در این حالت، شریک جنسی قادر به ورود کامل آلت تناسلی خود به واژن نیست. در این شرایط، زن ممکن است درد و انقباض عضلانی شدید در ناحیه لگن و واژن تجربه کند که با متوقف شدن تلاش برای دخول، درد و انقباض نیز به تدریج از بین می‌روند.

واژینیسموس ثانویه

واژینیسموس ثانویه زمانی رخ می‌دهد که بانویی که قبلاً فعالیت جنسی بدون درد را تجربه کرده، به دلیل مشکلات جسمی یا روانی دچار درد و انقباض عضلات واژن در هنگام دخول می‌شود. این مشکل می‌تواند به دلیل عفونت، یائسگی، تجربه آسیب‌زا، بیماری، مشکلات در رابطه، جراحی یا زایمان باشد. در برخی موارد، حتی پس از رفع مشکل، درد و انقباض عضلات ممکن است ادامه یابد.

به طور کلی واژینیسموس را می‌توان از نظر شرایط ایجاد به دو دسته کامل و موقعیتی تقسیم کرد:

واژینیسموس کامل نوعی از این اختلال است که همیشه وجود دارد و ورود هر شیئی به واژن، حتی انگشت یا تامپون، باعث تحریک و انقباض عضلات می‌شود. به همین دلیل، دخول جنسی غیرممکن یا بسیار دردناک است.

واژینیسموس موقعیتی فقط در شرایط خاصی بروز پیدا می‌کند. مثلاً ممکن است فقط حین رابطه جنسی رخ دهد، اما در زمان معاینه پزشکی یا وارد کردن تامپون اتفاق نیفتد.

تشخیص واژینیسموس

پزشک متخصص زنان با بررسی علائم، سابقه پزشکی و جنسی بانوان و انجام معاینه لگن می‌تواند وجود واژینیسموس را رد یا تأیید کند. برای راحت‌تر شدن معاینه، ممکن است از کرم بی‌حس کننده موضعی در قسمت بیرونی واژن استفاده شود.

مشکلاتی مانند آتروفی واژن می‌توانند علائمی مشابه واژینیسموس داشته باشند. همچنین مشکل دیگری به نام وستیبولیت ولوار (ویستیبولودینیا تحریک شده) نیز وجود دارد که می‌تواند باعث درد در هنگام دخول (دیسپارونی) شود. این درد ممکن است با درد ناشی از واژینیسموس اشتباه گرفته شود. به همین دلیل، معاینه توسط متخصص زنان برای تشخیص دقیق علت درد و تجویز درمان مناسب ضروری است

درمان واژینیسموس

درمان واژینیسموس به علت آن بستگی دارد. در بیشتر موارد، درمان ترکیبی از روش‌های زیر است:

درمان های روان شناختی

۱. مشاوره جنسی در درمان واژینیسموس

در این روش درمانی، پس از مشاوره با متخصص سکس‌تراپی، فرد مبتلا به واژینیسموس ابتدا آموزش‌هایی دریافت خواهد کرد که شامل اطلاعاتی درباره فرآیندها و وقایعی است که در هنگام برقراری رابطه جنسی رخ می‌دهند. همچنین، دانشی پیرامون آناتومی، ساختار لگن، و عضلات مؤثر در ایجاد انقباض خودکار واژن به بیمار ارائه می‌شود.

با کسب این اطلاعات، فرد به درک عمیق‌تری از مکانیزم‌های بدن خود دست یافته و قادر خواهد بود تا واکنش‌هایی که در بدن رخ می‌دهد را بهتر متوجه شود. همچنین فرد می تواند  به تنهایی یا به همراه شریک جنسی خود جهت انجام مشاوره اقدام نماید.

۲. فیزیوتراپی کف لگن

فیزیوتراپی کف لگن با تمرکز بر عضلات لگن، به زنانی که از مشکلاتی نظیر واژینیسموس، دردهای عضلانی مزمن لگن، بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع و ضعف عضلات لگن رنج می‌برند، کمک می‌کند. این روش درمانی با افزایش کنترل عضلات، شل کردن عضلات، تسکین درد و غلبه بر اضطراب دخول، به بهبود کیفیت زندگی زنان کمک می‌کند.

تمرینات کگل نیز می‌توانند به عنوان بخشی از برنامه فیزیوتراپی کف لگن برای واژینیسموس مفید باشند. این تمرینات عضلات کف لگن را تقویت می‌کنند و می‌توانند به افزایش کنترل و شل شدن عضلات کمک کنند. با این حال، انجام تمرینات کگل به تنهایی ممکن است برای درمان واژینیسموس کافی نباشد و مراجعه به یک فیزیوتراپیست متخصص در این زمینه توصیه می‌شود.

۴. درمان های دارویی

در برخی موارد، برای کمک به کاهش حساسیت و شل شدن عضلات واژن، پزشک ممکن است استفاده از ژل یا مواد تزریقی را تجویز کند.

ژل لیدوکائین به عنوان یک بی‌حس کننده موضعی، می‌تواند درد را تسکین و انقباضات شدید واژن را کاهش دهد.

۵. تزریق بوتاکس

تزریق بوتاکس روشی موثر برای درمان واژینیسموس است که با فلج موقت عضلات ورودی واژن، انقباض غیر ارادی آنها را از بین برده و درد دخول را به طور قابل توجهی کاهش می دهد.

این روش بدون نیاز به بیهوشی، در مطب پزشک انجام می شود و حدود ۵ تا ۶ ماه اثر دارد. در طول این مدت، فرد می تواند رابطه جنسی بدون درد داشته باشد و پس از آن نیاز به تکرار تزریق وجود دارد. بوتاکس برای همه افراد مناسب نیست و باید توسط متخصص زنان و زایمان مجرب انجام شود.

۶. درمان واژینیسموس با دستگاه هیگز

دستگاه هیگز، راه حلی نوین برای درمان واژینیسموس ارائه می‌دهد که با مکانیسمی شبیه ماساژور، عضلات بیرونی واژن را تحت ماساژ قرار می‌دهد. این دستگاه با انتشار گرمای ملایم به عمق عضلات واژن و لگن، جریان خون را در این ناحیه افزایش می‌دهد. افزایش جریان خون، به نوبه خود، اکسیژن رسانی به عضلات را افزایش داده و به تقویت و بهبود عضلات واژن و درمان اختلال واژینیسموس کمک می‌کند.

نحوه عملکرد دستگاه هیگز:

• ماساژ عضلات: حرکات ماساژور دستگاه، عضلات واژن را به طور ملایم تحریک و منقبض و شل می‌کند، که به افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش تنش عضلات کمک می‌کند.

گرما درمانی: گرمای ملایم دستگاه، جریان خون را در ناحیه واژن افزایش می‌دهد و به اکسیژن‌رسانی و تغذیه عضلات کمک می‌کند. این امر، به نوبه خود، باعث بهبود درد و اسپاسم عضلات می‌شود.

شدت علائم واژینیسموس در انتخاب روش درمانی مناسب نقش دارد. در موارد خفیف، فیزیوتراپی یا روان درمانی می‌توانند به تنهایی موثر باشند. اما در موارد شدیدتر، ممکن است به ترکیبی از روش‌های درمانی، مانند تزریق بوتاکس به همراه اراف هیگز نیاز باشد.

۷. نشستن در وان آب گرم

استفاده از وان آب گرم می‌تواند به عنوان یک روش مکمل در کنار سایر روش‌های درمانی واژینیسموس، مانند ژل یا مواد تزریقی، فیزیوتراپی و درمان‌های روان‌شناختی، مفید باشد. گرمای آب به شل شدن عضلات منقبض شده واژن، کاهش درد و ناراحتی، افزایش جریان خون و آرامش ذهن و بدن کمک می‌کند. برای افزایش اثربخشی، می‌توانید به وان آب گرم خود چند قطره اسانس اسطوخودوس یا بابونه اضافه کنید. دمای آب باید گرم و دلپذیر باشد، نه داغ. به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در وان آب گرم بنشینید و بعد از حمام از یک حوله نرم برای خشک کردن خود استفاده کنید و از لباس‌های تنگ و چسبان خودداری کنید.

کلام آخر

حدود ۷ درصد از زنان در سراسر جهان از مشکل واژینیسموس رنج می‌برند. این اختلال نه تنها بر زندگی جنسی، بلکه بر سلامت روان، سلامت جسمی و کیفیت روابط آن‌ها نیز اثر می‌گذارد. هیچ دلیلی برای خجالت از این بیماری وجود ندارد، چرا که واژینیسموس قابل درمان است. در واقع، بیش از ۹۰ درصد از زنان مبتلا به واژینیسموس پس از درمان می‌توانند از یک زندگی جنسی سالم و لذت‌بخش لذت ببرند. اگر فکر می‌کنید به واژینیسموس مبتلا هستید، تردید نکنید و به متخصص زنان وسکس تراپیست مراجعه کنید.