واژینیسموس ثانویه چیست؟ تفاوت واژینیسموس اولیه و ثانویه

درمان واژینیسموس ثانویه یکی از دغدغه‌های اصلی بانوانی است که با این مشکل مواجه هستند. این عارضه، که به نام دخول غیرممکن نیز شناخته می‌شود، سبب انقباض غیرارادی عضلات واژن در هنگام تلاش برای برقراری رابطه جنسی می‌گردد و مانع از دخول یا ایجاد درد شدید در حین آن می‌شود. واژینیسموس ثانویه می‌تواند به یکی از عوامل مهم در بروز مشکلات زناشویی تبدیل شود، اما خوشبختانه قابل درمان است و جای نگرانی چندانی ندارد.

در حالی که نوع اولیه واژینیسموس معمولاً با اولین تجربه رابطه جنسی و درد همراه است، واژینیسموس ثانویه ممکن است به دلایل مختلفی در طول زندگی یک فرد بروز کند. در این مقاله، تمرکز اصلی ما بر بررسی جامع همین نوع دوم، یعنی واژینیسموس ثانویه خواهد بود. برای دسترسی سریع‌تر به بخش‌های مختلف این بحث، می‌توانید از فهرست ارائه شده استفاده کنید.

واژینیسموس ثانویه چیست و چه علائمی دارد؟

واژینیسموس ثانویه یکی از اختلالات جنسی در زنان است که ممکن است پس از تجربه رابطه جنسی طبیعی و بدون درد، به طور ناگهانی و غیرمنتظره بروز کند. برخلاف نوع اولیه آن که از آغاز اولین تلاش برای دخول وجود دارد، نوع ثانویه پس از دوره‌ای از عملکرد جنسی بدون مشکل ایجاد می‌شود و در هر مرحله‌ای از زندگی زنان ممکن است رخ دهد.

اما چگونه می‌توان تشخیص داد که دچار واژینیسموس ثانویه شده‌ایم؟ اگر شما قبلاً رابطه جنسی موفقی داشته‌اید اما اخیراً هنگام دخول با درد شدید، انقباض غیرارادی عضلات یا حتی ناتوانی کامل در انجام دخول مواجه شده‌اید، احتمال دارد با این عارضه روبه‌رو باشید.

علائم این اختلال بسته به شدت آن متفاوت است. در مراحل خفیف (گرید ۱)، ممکن است تنها آلت تناسلی نتواند وارد واژن شود، در حالی که ورود تامپون یا انگشت مشکلی ایجاد نمی‌کند. در مراحل شدیدتر (گرید ۲ تا ۵)، بیمار حتی اجازه معاینه لگنی یا ورود هیچ‌گونه جسم خارجی به واژن را نمی‌دهد و ممکن است در زمان تلاش برای دخول، به‌طور غیرارادی پاهای خود را جمع کند و دچار درد شدید لگنی شود.

نکته مهم این است که واژینیسموس ثانویه معمولاً با تکرار تلاش‌های ناموفق برای دخول تشدید می‌شود، در حالی که با متوقف کردن این تلاش‌ها، عضلات واژن ممکن است به حالت عادی بازگردند. تشخیص دقیق و درمان اصولی، نقش مهمی در بهبود این وضعیت دارد و مانع از پیشرفت آن به مراحل شدیدتر می‌شود.

تفاوت واژینیسموس اولیه و واژینیسموس ثانویه

واژینیسموس، عارضه‌ای است که با درجات مختلفی از خفیف تا شدید بروز می‌کند و شدت آن پس از معاینه لگنی توسط متخصص تعیین می‌گردد. نکته حائز اهمیت در مورد واژینیسموس، تقسیم‌بندی آن به دو نوع اصلی، یعنی واژینیسموس اولیه و ثانویه، است. اگرچه این دو نوع در بروز علائم بالینی شباهت‌های قابل توجهی دارند، اما در زمان شروع و علت ایجادکننده می‌توانند کاملاً متفاوت باشند.

واژینیسموس اولیه، همان‌طور که از نامش پیداست، معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که برای اولین بار قصد برقراری رابطه جنسی را دارند. در مقابل، در واژینیسموس ثانویه، احتمال دارد فرد در گذشته تجربه روابط جنسی بدون مشکل را داشته باشد، اما بعدها به این عارضه مبتلا شده باشد. در حالی که ترس و اضطراب از عوامل کلیدی در بروز واژینیسموس اولیه به شمار می‌روند، واژینیسموس ثانویه اغلب ناشی از عوامل زمینه‌ای دیگری مانند ابتلا به بیماری‌های مختلف، تغییرات هورمونی و یا سایر مشکلات جسمی ایجاد می‌شود. در نتیجه، تشخیص دقیق نوع واژینیسموس برای تعیین رویکرد درمانی مناسب، از اهمیت بالایی برخوردار است.

دلایل بروز واژینیسموس ثانویه؛ عوامل فیزیکی و روانی

در بیشتر موارد، واژینیسموس ثانویه به دلایل فیزیکی ایجاد می‌شود، که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• آسیب به عضلات واژن یا عضلات اطراف آن در حین زایمان طبیعی
• خشکی واژن و کاهش انعطاف ‌پذیری آن به‌ دلیل کاهش استروژن در دوران یائسگی
• جراحی‌های تناسلی مانند اپیزیاتومی یا هیسترکتومی
• عفونت‌های مکرر واژن یا مشکلاتی نظیر آندومتریوز و التهاب لگنی
• درمان‌های پزشکی مانند شیمی درمانی و پرتو درمانی که می‌توانند موجب خشکی و آسیب به بافت‌های واژن شوند
• تجربه رابطه جنسی ناخوشایند یا خشن که ممکن است به ترس از مقاربت منجر شود

علاوه بر این‌ها، روانشناسی فردی نیز می‌تواند در بروز واژینیسموس ثانویه نقش مهمی داشته باشد. به‌عنوان مثال، ترس از بارداری، زایمان یا حتی تجربه‌های منفی در روابط جنسی قبلی، می‌تواند موجب بروز این اختلال شود. زنان پس از تجربه چنین مشکلاتی ممکن است در معرض خطر ابتلا به واژینیسموس ثانویه قرار گیرند.

روشهای تشخیص واژینیسموس

پس از مراجعه به متخصص، روند تشخیص واژینیسموس ثانویه با گرفتن شرح مفصلی از تجربیات و شرایط مختلف بیمار آغاز می‌شود. سپس، پزشک با انجام معاینات فیزیکی و لگنی سعی در ارزیابی وضعیت دارد. برای بررسی‌های تکمیلی و یافتن علت دقیق‌تر، ممکن است از تست پاپ اسمیر استفاده شود. این تست به طور خاص می‌تواند در تشخیص علت ابتلا به واژینیسموس ثانویه کمک‌کننده باشد.

قابل ذکر است که گاهی اوقات، واژن افراد مبتلا به واژینیسموس ثانویه حتی در حین معاینات لگنی و تست پاپ اسمیر نیز واکنش انقباضی نشان می‌دهد. در چنین شرایطی، توصیه می‌شود بیمار پیش از انجام معاینات، از مشاوره‌های روانشناسی بهره‌مند شود. همچنین، انجام برخی تمرینات می‌تواند به تدریج باعث بهبود انعطاف‌پذیری عضلات واژن و تسهیل معاینات گردد. در نهایت، پزشک با در نظر گرفتن تمامی یافته‌ها، بهترین روش درمانی را برای رفع مشکل دخول غیرممکن تعیین خواهد کرد.

درمان واژینیسموس ثانویه

دکتر هدی حق نظر، بهترین متخصص زنان ساری، رویکردهای نوینی را در درمان واژینیسموس ثانویه معرفی می‌کنند. خوشبختانه، امروزه روش‌های پیشرفته پزشکی در دسترس هستند که می‌توانند به سرعت و به طور قطعی این عارضه را درمان کنند و حتی در موارد با شدت بالا نیز اثربخش باشند.

تزریق بوتاکس

از جمله این روش‌های نوین برای درمان قطعی واژینیسموس ثانویه می‌توان به تزریق بوتاکس و استفاده از دستگاه RF اشاره کرد. در روش تزریق بوتاکس، عضلاتی که در هنگام تلاش برای دخول دچار اسپاسم شدید شده و دهانه واژن را می‌بندند، شناسایی و بوتاکس به آن‌ها تزریق می‌شود. این عمل مانع از انقباض غیرارادی عضلات واژن در زمان نزدیکی می‌گردد. اثر بوتاکس معمولاً بین سه تا شش ماه باقی می‌ماند و در این مدت، عضلات واژن فرصت می‌یابند تا عدم انقباض در هنگام دخول را بیاموزند.

در صورت نیاز، تزریق بوتاکس قابل تکرار است، اگرچه بسیاری از بیماران پس از یک جلسه بهبود قابل توجهی را تجربه می‌کنند. این روش سرپایی، بدون نیاز به دوره نقاهت و با نتایج قابل مشاهده پس از تزریق، به عنوان یک درمان سریع و قطعی برای دخول غیرممکن ثانویه شناخته می‌شود و معمولاً با درد و خونریزی همراه نیست. لازم به ذکر است که بوتاکس مورد استفاده در این روش، همان هیالورونیک اسید طبیعی موجود در بدن است و عوارض جانبی خاصی ندارد.

دستگاه RF (رادیوفرکانسی)

روش دیگر، درمان واژینیسموس با دستگاه هیگز (رادیوفرکانسی) واژینال است. پرتوهای رادیویی این دستگاه با ایجاد تغییراتی در عضلات واژن، به شل شدن آن‌ها کمک کرده و از انقباضات غیرطبیعی در حین نزدیکی جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، RF می‌تواند به ترمیم دیواره آسیب‌دیده واژن نیز کمک کند. این روش نیز کاملاً سرپایی بوده و نیازی به بستری شدن یا گذراندن دوره نقاهت ندارد و در مطب قابل انجام است.

درمان واژینیسموس ثانویه با RF نه تنها به رفع این مشکل کمک می‌کند، بلکه با تحریک کلاژن‌سازی، باعث جوانسازی دیواره واژن نیز می‌گردد. از دیگر مزایای این روش می‌توان به عدم وجود درد و خونریزی، امکان مشاهده بهبودی از جلسه اول و اثربخشی آن حتی در شدیدترین موارد واژینیسموس اشاره کرد. تعداد جلسات درمان با RF بسته به شدت واژینیسموس ثانویه در هر فرد متفاوت است.

لیزر

علاوه بر این، در انتخاب روش‌های درمان واژینیسموس ثانویه، علت زمینه‌ای این عارضه نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. برای مثال، اگر خشکی واژن عامل اصلی باشد، استفاده از لیزر مونالیزا تاچ می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این روش با افزایش خونرسانی به بافت واژن از طریق تولید گرما (بدون ایجاد برش)، به جوانسازی و افزایش خاصیت ارتجاعی آن کمک کرده و در نتیجه، برقراری رابطه جنسی بدون درد و سوزش را برای بسیاری از زنان ممکن می‌سازد.

نقش تمرینات کگل در مدیریت واژینیسموس ثانویه (رویکرد خانگی)

اگرچه روش‌های نوین پزشکی، درمان‌های سریع و مؤثری برای واژینیسموس ثانویه ارائه می‌دهند، برخی تمرینات خانگی نیز می‌توانند به عنوان بخشی از یک برنامه جامع در مدیریت این عارضه مفید باشند. یکی از شناخته‌شده‌ترین این تمرینات، تمرینات کگل است.

تمرینات کگل اغلب به عنوان یک راهکار خانگی برای کمک به شل شدن عضلات اطراف واژن مطرح می‌شود. انجام منظم و صحیح این تمرینات می‌تواند به تقویت و بهبود کنترل عضلات کف لگن کمک کند. برای انجام این تمرین ساده در منزل، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. به پشت دراز بکشید و زانوهای خود را خم کرده و به سمت بالا قرار دهید.
2. عضلاتی را که برای نگه داشتن ادرار از آن‌ها استفاده می‌کنید، منقبض کنید. تصور کنید می‌خواهید جلوی خروج ادرار را بگیرید.
3. این انقباض را به مدت ۲ تا ۱۰ ثانیه حفظ کنید.
4. سپس عضلات خود را به آرامی رها کنید و با تنفس عمیق و منظم، بدن خود را در حالت استراحت قرار دهید.

تکرار منظم این تمرینات در طول روز می‌تواند به تدریج به بهبود وضعیت عضلات کف لگن کمک کند و در کنار سایر روش‌های درمانی توصیه شده توسط پزشک، در مدیریت واژینیسموس ثانویه مؤثر واقع شود. با این حال، مهم است به یاد داشته باشید که درمان قطعی و سریع اغلب نیازمند رویکردهای پزشکی نوین است.

واژینیسموس ثانویه در دوران یائسگی

با گذر از دوران یائسگی، سطح استروژن در بدن بانوان به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. این افت هورمونی می‌تواند منجر به از دست رفتن انعطاف‌پذیری واژن و بروز خشکی‌های مزمن در این ناحیه گردد. این تغییرات فیزیولوژیک می‌توانند فرایند دخول را با مشکل مواجه کرده و در نهایت به ایجاد واژینیسموس ثانویه منجر شوند.

از این رو، این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چرا که با افزایش سن و رسیدن به دوران یائسگی، احتمال بروز واژینیسموس ثانویه در بانوان افزایش می‌یابد.

عوارض واژینیسموس ثانویه

عارضه واژینیسموس ثانویه می‌تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی جنسی شما و همسرتان تأثیر بگذارد. مهم‌ترین پیامد آن، عدم لذت بردن زن از رابطه جنسی است. در ادامه، با آثار و عوارض دیگر این اختلال بیشتر آشنا می‌شوید:

• کاهش اعتماد به نفس:  زنان مبتلا به واژینیسموس ثانویه ممکن است احساس ناامیدی و کاهش اعتماد به نفس را تجربه کنند.
• اختلالات سلامت روان:  این عارضه می‌تواند منجر به افزایش استرس، اضطراب و حتی افسردگی در بانوان شود.
• تجربه اضطراب شدید:  ترس از درد و ناتوانی در برقراری رابطه جنسی می‌تواند اضطراب شدیدی را در فرد ایجاد کند.
• دشواری در بارداری:  در صورت تمایل به بارداری، واژینیسموس ثانویه می‌تواند فرآیند لقاح را دشوارتر سازد.

در صورت مشاهده هرگونه نشانه مشابه، اکیداً توصیه می‌شود برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص زنان و زایمان مراجعه فرمایید. درمان زودهنگام می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض جانبی روانی و جسمی ناشی از واژینیسموس جلوگیری کند و به بهبود کیفیت زندگی شما کمک نماید.

طول دوره درمان واژینیسموس ثانویه

تعیین مدت زمان دقیق برای درمان واژینیسموس ثانویه به طور قطعی امکان‌پذیر نیست. روند درمان و پاسخ افراد به روش‌های مختلف می‌تواند بسیار متفاوت باشد و عوامل فردی در این میان نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. بنابراین، طول دوره درمان واژینیسموس ثانویه برای هر شخص می‌تواند متغیر باشد.

سخن پایانی

با در نظر گرفتن تمامی مطالب ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که واژینیسموس ثانویه عارضه‌ای قابل درمان است و نباید به عنوان یک مشکل دائمی تلقی شود.

پیشرفت‌های پزشکی، روش‌های نوین و کم‌تهاجمی مانند استفاده از دستگاه RF را برای درمان قطعی و سریع این عارضه در اختیار متخصصان قرار داده است. بنابراین، بانوانی که با واژینیسموس ثانویه دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانند با مراجعه به متخصص زنان و بهره‌گیری از این روش‌های درمانی، کیفیت زندگی جنسی خود را بهبود بخشند و از این مشکل رهایی یابند.