عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی + بهترین تکنیک های ۲۰۲۵

هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم، یک جراحی مهم است که می‌تواند زندگی زنان را تحت تأثیر قرار دهد. این عمل به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و دلایل متعددی برای انجام آن وجود دارد. برای بسیاری از زنان، تصمیم‌گیری در مورد انجام این جراحی بسیار سخت است. دکتر هدی حق‌نظر، بهترین متخصص زنان ساری، با هدف آگاهی‌بخشی به بیماران، اطلاعات جامعی درباره هیسترکتومی تهیه کرده‌اند.

در این مقاله، به زبان ساده و روان، به سوالات رایج درباره این جراحی پاسخ داده شده است. از جمله اینکه هیسترکتومی چیست، چه زمانی انجام می‌شود، روش‌های مختلف انجام آن کدامند و بعد از عمل چه مراقبت‌هایی لازم است. با مطالعه این مطالب، می‌توانید اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر را کسب کنید. همچنین می‌توانید سوالات خود را با پزشک خود در میان بگذارید تا بهترین تصمیم را برای سلامتی خود بگیرید.

عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی چیست و چگونه انجام میشود؟

هیسترکتومی (Hysterectomy) یک عمل جراحی برای برداشتن رحم است که به‌عنوان یکی از روش‌های رایج برای درمان برخی بیماری‌ها و مشکلات جدی در زنان به کار می‌رود. این جراحی ممکن است به دلایل مختلفی انجام شود، از جمله دردهای مزمن و شدید لگنی که به درمان‌های دیگر پاسخ نمی‌دهند، بیماری‌های رحم مانند فیبروم‌ها که باعث خونریزی شدید یا درد می‌شوند، آندومتریوز یا رشد بافت رحم در خارج از آن که نازایی و درد ایجاد می‌کند، افتادگی رحم که موجب فشار و ناراحتی در ناحیه لگن می‌شود، سرطان رحم، تخمدان یا دهانه رحم که نیاز به مداخلات جراحی جدی دارد، و عفونت‌های شدید رحمی که به درمان دارویی پاسخ نداده‌اند.

میزان بافتی که در هیسترکتومی برداشته می‌شود بسته به علت جراحی متفاوت است. در بسیاری از موارد کل رحم برداشته می‌شود، اما ممکن است بخش‌های دیگری نیز حذف شوند. تخمدان‌ها که وظیفه تولید استروژن و هورمون‌های جنسی دیگر را دارند، گاهی اوقات طی این جراحی برداشته می‌شوند. در صورت حذف تخمدان‌ها، بیمار وارد دوران یائسگی می‌شود. لوله‌های فالوپ که تخمک را از تخمدان به رحم منتقل می‌کنند نیز ممکن است برداشته شوند، به‌ویژه برای کاهش خطر سرطان تخمدان.

پس از هیسترکتومی، بیمار دیگر دوره‌های قاعدگی را تجربه نخواهد کرد و امکان بارداری طبیعی نیز از بین می‌رود. اگر تخمدان‌ها برداشته شوند، ممکن است علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و تغییرات خلق‌وخو بروز پیدا کند. در چنین شرایطی پزشک ممکن است درمان جایگزین هورمونی را توصیه کند.

این جراحی به‌ویژه برای بیماری‌های غیرسرطانی معمولاً به‌عنوان آخرین راه‌حل در نظر گرفته می‌شود. پیش از تصمیم به انجام هیسترکتومی، پزشک از روش‌های دیگری مانند دارودرمانی، فیزیوتراپی یا جراحی‌های کم‌تهاجمی استفاده می‌کنند. تنها در صورتی که این روش‌ها مؤثر نباشند یا بیماری شدت یابد، هیسترکتومی به‌عنوان یک گزینه درمانی مؤثر مطرح می‌شود.

هیسترکتومی یک جراحی غیرقابل‌برگشت میباشد. بنابراین تصمیم به انجام این عمل باید با بررسی دقیق شرایط بیمار، مشاوره با پزشک متخصص و در نظر گرفتن تمام گزینه‌های درمانی دیگر اتخاذ شود. این جراحی در شرایط مناسب می‌تواند نقش موثری در بهبود کیفیت زندگی بیمار داشته باشد.

در چه شرایطی مجبور به عمل برداشتن رحم میشوید؟

هیسترکتومی، یا عمل جراحی برداشتن رحم، یکی از روش‌های رایج درمانی است که در شرایط مختلفی به کار می‌رود. این عمل ممکن است برای درمان بیماری‌هایی مانند فیبروم رحم، سرطان، آندومتریوز، آدنومیوز، عفونت‌های شدید، هایپرپلازی، افتادگی رحم یا عوارض زایمان انجام شود. هر یک از این موارد می‌توانند به دلایل مختلف و با توجه به شدت علائم، بیمار را نیازمند این جراحی کنند.

• فیبروم‌های رحم، رشدهای غیرسرطانی در رحم هستند که می‌توانند باعث خونریزی شدید و درد شوند. اگر روش‌های درمانی دیگر مانند دارودرمانی یا میومکتومی (برداشتن فیبروم بدون دست زدن به رحم) موفقیت‌آمیز نباشند، هیسترکتومی ممکن است تنها گزینه باقی‌مانده باشد.
• سرطان‌های دستگاه تناسلی مانند سرطان رحم، تخمدان، دهانه رحم یا آندومتر نیز از علل رایج انجام هیسترکتومی هستند. گاهی این عمل به‌عنوان یک روش پیشگیرانه برای بیمارانی که ژن‌های مرتبط با سرطان مانند BRCA را دارند، توصیه می‌شود.
• آندومتریوز، که رشد غیرطبیعی بافت رحم در خارج از آن است، می‌تواند درد شدید، پریودهای نامنظم و ناباروری ایجاد کند. اگر سایر درمان‌ها مؤثر نباشند، هیسترکتومی می‌تواند راه‌حل نهایی باشد.
• آدنومیوز، که در آن پوشش داخلی رحم به عضله رحم نفوذ می‌کند، ممکن است با درد و خونریزی شدید همراه باشد و در مواردی که درمان‌های دیگر ناکارآمد باشند، نیاز به جراحی برداشتن رحم وجود دارد.
• عفونت‌های شدیدی مانند بیماری التهابی لگن (PID) در صورت عدم درمان با آنتی‌بیوتیک و گسترش عفونت ممکن است به رحم آسیب جدی وارد کنند و نیاز به هیسترکتومی ایجاد شود.
• هایپرپلازی، یا ضخیم شدن بیش از حد پوشش داخلی رحم، نیز می‌تواند به دلیل سطح بالای استروژن رخ دهد و در برخی موارد منجر به سرطان شود. اگر درمان‌های هورمونی مؤثر نباشند، هیسترکتومی پیشنهاد می‌شود.
• افتادگی رحم، که در آن رحم از محل طبیعی خود پایین می‌لغزد و وارد واژن می‌شود، اغلب در زنانی که چندین زایمان واژینال داشته‌اند یا در دوران یائسگی هستند رخ می‌دهد. در صورت عدم موفقیت روش‌های درمانی دیگر، هیسترکتومی بهترین راه‌حل است.
• عوارض زایمان مانند خونریزی شدید نیز ممکن است نیاز به هیسترکتومی فوری داشته باشد. در موارد نادری مانند چسبندگی جفت، که در آن جفت به دیواره رحم بیش از حد نفوذ کرده، عمل سزارین و هیسترکتومی پشت سر هم انجام می‌شوند تا از خونریزی شدید جلوگیری شود.

عمل هیسترکتومی معمولاً به‌عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته می‌شود و قبل از انجام آن، پزشک متخصص زنان تمامی روش‌های درمانی دیگر را بررسی می‌کنند.

انواع جراحی هیسترکتومی

هیسترکتومی جزئی: در این نوع عمل جراحی، فقط بخشی از رحم برداشته می‌شود و دهانه رحم حفظ می‌شود و معمولاً برای درمان فیبروم‌های رحمی یا خونریزی‌های شدید انجام می‌شود و امکان بارداری وجود دارد.

هیسترکتومی کامل: در این عمل، کل رحم به همراه دهانه رحم برداشته می‌شود.  هیسترکتومی کامل منجر به قطع قاعدگی و از بین رفتن توانایی باروری می‌شود.

 هیسترکتومی رادیکال: این عمل گسترده‌ترین نوع هیسترکتومی است و علاوه بر برداشتن کل رحم و دهانه رحم، ممکن است یک یا هر دو تخمدان و لوله‌های فالوپ نیز برداشته شوند. این عمل معمولاً برای درمان مراحل پیشرفته سرطان رحم یا تخمدان انجام می‌شود.

روش‌های جراحی هیسترکتومی یا عمل برداشتن رحم در ساری

انتخاب روش مناسب برای برداشتن رحم به تشخیص پزشک متخصص زنان و بر اساس نوع و شدت بیماری بستگی دارد.

هیسترکتومی شکمی

در این روش، پزشک یک برش بزرگ به طول ۵ تا ۷ اینچ روی شکم ایجاد می‌کند و از طریق این شکاف، رحم را خارج می‌کند. این روش اغلب برای درمان بیماری‌های خاصی استفاده می‌شود و به دلیل ماهیت تهاجمی، نیاز به دوره نقاهت طولانی‌تری دارد. پس از این جراحی، بیمار معمولاً باید ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری شود. از جمله عوارض این روش، باقی ماندن جای زخم و اسکار دائمی روی شکم است که قابل مشاهده خواهد بود.

هیسترکتومی لاپاراسکوپی (Laparoscopic hysterectomy)

این روش کم‌تهاجمی‌تر بوده و با استفاده از ابزاری به نام لاپاراسکوپ انجام می‌شود. در این روش، چند برش کوچک روی شکم ایجاد می‌شود و یک لوله باریک و بلند مجهز به دوربین از طریق این برش‌ها وارد می‌گردد. پزشک با استفاده از ابزارهای مخصوص، رحم را به بخش‌های کوچک تقسیم کرده و از طریق این برش‌های کوچک آن را خارج می‌کند.

روش لاپاراسکوپی به دلیل ایجاد برش‌های کوچک‌تر، درد کمتر و بهبودی سریع‌تر، گزینه مناسبی برای بسیاری از بیماران است. با این حال، انتخاب این روش نیز به شرایط بیمار و نظر پزشک بستگی دارد.

هر یک از این روش‌ها مزایا و معایب خود را دارند و تصمیم‌گیری درباره روش مناسب جراحی پس از بررسی دقیق شرایط بیمار انجام می‌شود.

هیسترکتومی واژینال (Vaginal Hysterectomy)

هیسترکتومی واژینال با ایجاد یک برش در قسمت بالای واژن انجام می‌شود و معمولاً برای بیمارانی توصیه می‌شود که دچار افتادگی رحم (Uterine Prolapse) هستند. در این شرایط، رحم و دهانه رحم به داخل واژن پایین می‌آیند یا ممکن است از دهانه واژن بیرون زده باشند.

با این حال، انجام هیسترکتومی واژینال به اندازه و شکل رحم و دلیل جراحی بستگی دارد. اگر شرایط بیمار به گونه‌ای باشد که این روش مناسب نباشد، پزشک سایر گزینه‌ها مانند هیسترکتومی شکمی را بررسی و توضیح خواهد داد تا بهترین روش درمانی انتخاب شود.

مراقبت‌های بعد از عمل هیسترکتومی

پس از عمل هیسترکتومی، رعایت چند نکته مهم به بهبودی سریع‌تر شما کمک می‌کند. این نکات شامل موارد زیر است:

🟣 در روزهای اولیه پس از عمل، استراحت کنید و از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنید.

🟣 به تدریج و با مشورت پزشک، فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی کوتاه را آغاز کنید.

🟣 تا زمانی که پزشک تایید کند، از رانندگی بپرهیزید.

🟣 برای جلوگیری از یبوست، آب فراوان بنوشید و از میوه‌ها و سبزیجات فیبردار استفاده کنید.

🟣 داروهای تجویز شده توسط پزشک را به طور منظم مصرف کنید.

🟣 تا حد امکان از ایستادن طولانی‌مدت و خم شدن اجتناب کنید.

🟣 تا زمان تعیین شده توسط پزشک، از برقراری رابطه جنسی خودداری کنید.

نکات مهم دیگر:

✔ در صورت احساس درد، از مسکن‌هایی که پزشک تجویز کرده است استفاده کنید.

✔ در صورت مشاهده هرگونه علائم عفونت مانند تب، قرمزی، تورم یا ترشحات بدبو، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

✔ طبق برنامه تعیین شده توسط پزشک به وی مراجعه کنید تا روند بهبودی شما بررسی شود.

آیا عمل برداشتن رحم عوارض دارد؟

عمل برداشتن رحم به‌تنهایی معمولا عوارض جدی ایجاد نمی‌کند. با این حال، اگر به هر دلیلی نیاز به برداشتن تخمدان‌ها نیز باشد، کاهش هورمون‌های زنانه می‌تواند منجر به بروز علائمی مانند گرگرفتگی شود که ممکن است بلافاصله پس از عمل یا در روزهای بعد از آن ظاهر شود. کاهش این هورمون‌ها همچنین می‌تواند به‌تدریج خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و پوکی استخوان را افزایش دهد. البته این تغییرات بخشی طبیعی از روند یائسگی هستند و جای نگرانی جدی ندارند.

سوالات متداول عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) و پاسخ دکتر هدی حق نظر

 کدام نوع هیسترکتومی برای من مناسب است؟

انتخاب نوع هیسترکتومی به عواملی نظیر وضعیت سلامتی، علت انجام جراحی و ترجیحات شما بستگی دارد. پزشک شما با بررسی دقیق این موارد، بهترین روش جراحی را برای شما توصیه خواهد کرد.

دوره بهبودی پس از هیسترکتومی چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان بهبودی به نوع هیسترکتومی بستگی دارد. به طور کلی، لازم است چند روز در بیمارستان بستری شوید و سپس چند هفته برای بهبودی کامل زمان بگذارید. در این دوره باید از فعالیت‌های سنگین پرهیز کنید و به بدن خود فرصت کافی برای ترمیم بدهید.

آیا هیسترکتومی بر میل جنسی تأثیر می‌گذارد؟

هیسترکتومی بر اعصاب یا هورمون‌های کنترل‌کننده میل جنسی تأثیر مستقیم نمی‌گذارد. برخی زنان پس از این جراحی تغییر مثبتی در میل جنسی خود مشاهده می‌کنند، در حالی که برای دیگران ممکن است تغییری ایجاد نشود.

آیا هیسترکتومی بر باروری تأثیر می‌گذارد؟

بله، هیسترکتومی باعث ناباروری دائمی می‌شود. با برداشتن رحم، امکان بارداری برای شما وجود نخواهد داشت.

آیا بعد از هیسترکتومی به جایگزینی هورمون نیاز خواهم داشت؟

اگر تخمدان‌ها نیز همراه با رحم برداشته شوند (هیسترکتومی کامل)، ممکن است به جایگزینی هورمون نیاز پیدا کنید تا علائمی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و پوکی استخوان را کاهش دهید. اما اگر تخمدان‌ها حفظ شوند (هیسترکتومی جزئی)، بدن شما همچنان قادر به تولید بخشی از هورمون‌های طبیعی خواهد بود و ممکن است نیازی به جایگزینی هورمون نداشته باشید.

آیا پس از عمل هیسترکتومی درد خواهم داشت؟

میزان درد پس از عمل هیسترکتومی به روش جراحی بستگی دارد. اگر عمل به روش لاپاراسکوپی انجام شود، درد پس از جراحی به‌مراتب کمتر است و فرد می‌تواند سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. انتخاب این روش معمولا با نظر پزشک و بر اساس شرایط بیمار انجام می‌شود.