کیست شکلاتی یا اندومتریوما کیست های پر از مایع (خون قدیمی) هستند که در تخمدان ها یافت می شوند. نام “کیست شکلاتی” به دلیل وجود مایع تیره و قیر مانند در کیست است. کیست شکلاتی بیشتر در زنان مبتلا به آندومتریوز یافت می‌شود، بین ۲۰ تا ۴۰ درصد از افراد مبتلا به آندومتریوز دچار کیست های شکلاتی می شوند. این کیست ها سرطانی نیستند، ولی ممکن است در باروری مشکل ایجاد کنند. در این مطلب به بررسی علل، علائم و درمان کیست های شکلاتی می پردازیم.
کیست شکلاتی چیست؟
کیست شکلاتی، کیست‌هایی در تخمدان هستند که با مواد چسبناک تیره رنگ پر شده‌اند که ممکن است نوعی آندومتریوز باشد (این مواد ممکن است از آندومتر یا پوشش داخلی رحم جدا شده باشد)، گاهی اوقات نیز ممکن است ماده‌ی تیره رنگی که داخل کیست را پر کرده خون‌های قدیمی باشد و در دسته‌ی کیست‌های عملکردی قرار بگیرد.(کیست‌های عملکردی به کیست‌هایی گفته می‌شود که در فرآیند طبیعی تخمک گذاری تشکیل شده و در نهایت ممکن است به تخمک یا کیست فولیکولی که پس از تخمک گذاری ایجاد می‌شود تبدیل شود.)
علائم شایع در کیست‌های شکلاتی
اگر کیست قسمتی از آندومتریوز باشد ممکن است در یک یا در هر دو تخمدان وجود داشته باشد، علائم آن عبارت است از:
در برخی موارد کاملاً بدون درد بوده و هیچ گونه علامتی را ایجاد نمی‌کند، در این مواقع فقط با استفاده از سونوگرافی می‌توان آن را تشخیص داد.
- درد در ناحیه لگن
- دیسمنوره یا درد در زمان قاعدگی
- دیسپارونی یا درد در هنگام رابطه‌ی جنسی
- اگر کیست به روده چسبیده باشد، زمانی که روده در حال فعالیت است بیمار درد را احساس خواهد کرد.
- ناباروری: ناباروری به عنوان یک عارضه از آندومتریوز مطرح می‌باشد.
در صورتی که هر کدام از علائم بالا را داشتید باید به پزشک متخصص زنان در ساری مراجعه نمائید به خصوص در مواردی که به تازگی در دوره‌ی قاعدگی و یا مقاربت احساس درد دارید و این دردها در گذشته وجود نداشته‌اند لازم است در اولین فرصت به پزشک مراجعه نمائید تا دلیل آن مورد برررسی قرار بگیرد.
علت ایجاد کیست های شکلاتی
در مورد چگونگی تشکیل کیست های شکلاتی تحقیقات و بحث های زیادی شده است.. دو نظریه ی رایج این است که ممکن است در اثر ایجاد اندومتریوز باشند یا قاعدگی رتروگراد.
قاعدگی رتروگراد، یعنی خون قاعدگی به جای خروج از واژن، به سمت عقب حرکت کند و از طریق لوله های فالوپ به سمت تخمدان برود.
عوامل خطر برای ایجاد این کیست ها می تواند موارد زیر باشد:
- ژنتیک: افرادی که در خانواده سابقه ی آندومتریوز دارند بیشتر احتمال دارد به این نوع کیست ها مبتلا شوند.
- جریان قاعدگی رتروگراد: همانطور که گفته شد، این اتفاق زمانی رخ می دهد که خون قاعدگی در جهت معکوس حرکت می کند و به جای خروج از واژن، وارد لوله های فالوپ می شود.
- اختلالات ایمنی: برخی از مشکلات سیستم ایمنی بدن، به ویژه بیماری های خود ایمنی، ممکن است باعث اندومتریوز شوند.
- صدمات: آسیب به رحم یا ساختارهای اطراف آن با افزایش خطر ابتلا به اندومتریوز نیز می تواند مرتبط باشد. مثلا این صدمات می تواند در حین زایمان سزارین یا سایر جراحی های این ناحیه اتفاق بیفتد.
تشخیص کیست‌های شکلاتی
این نوع از کیست‌ها معمولاً زمانی که بیمار جهت بررسی علت ناباروری یا به دلیل علائمی مانند درد لگن به پزشک مراجعه می‌نماید طی سونوگرافی ممکن است تشخیص داده شود. کیست‌های شکلاتی دارای کپسولی هستند که دارای خون کم یا بدون خون بوده که اصطلاحاً به آن کیست آواسکولار می‌گویند و در تصاویر سونوگرافی به وضوح قابل تشخیص می‌باشند.
درمان کیست‌های شکلاتی
بر اساس تحقیقات درمان‌های هورمونی می‌تواند خطر عود کیست را کاهش دهد. همان طور که اشاره شد اغلب این کیست‌ها به عنوان بخشی از آندومتریوز ممکن است به اندام‌های اطراف مانند پشت رحم، کنار لگن یا روده بچسبد و بنا به همین دلیل گاهی اوقات لازم است که کیست از اندام‌هایی که به آن چسبیده است جدا شود.
درمان این کیست‌ها به خصوص در مواردی که منجر به ایجاد دردهای شدید یا ناباروری شده باشد یا اینکه احتمال بدخیمی آن وجود داشته باشد ضروری می‌باشد. درصورتی که کیست ها پایدار باشند، درمان عمده جراحی است.
جراحی به روش لاپاراسکوپی و تحت بیهوشی انجام می‌شود. بهترین درمان، خارج ساختن کیست بدون آسیب به بافت طبیعی تخمدان می‌باشد، بر اساس مطالعات کیست‌های شکلاتی در اکثر موارد خوش خیم هستند و فقط در کمتر از ۰.۵ درصد موارد ممکن است کیست‌ها به سمت سرطانی شدن پیش بروند.
تاثیر کیست‌های شکلاتی بر باروری
اگر کیست‌های شکلاتی با آندومتریوز در ارتباط باشد می‌تواند بر باروری تاثیر بسیاری داشته باشد، اگر ناباروری به عنوان یک عارضه جانبی کیست شکلاتی پدید آمده باشد درمان جراحی جهت برطرف کردن کیست شکلاتی ضروری می‌باشد.
حدود ۸۵ درصد از خانم‌هایی که دچار ناباروری به دلیل وجود کیست‌های شکلاتی و آندومتریوز بوده‌اند پس از درمان به نتایج مطلوب دست یافته‌اند.
کیست‌های شکلاتی در طی دوران بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند و حتی ممکن است به دلیل تاثیر هورمون‌های جفتی اندازه‌ی آنها کاهش بیابد. اگر پس از پایان بارداری کیست‌های شکلاتی همچنان موجب بروز علائم آزاردهنده شوند درمان‌های لازم با توجه به شرایط بیمار باید صورت بگیرد.
